Het verdrag zelf
Het CTBT verbiedt alle kernexplosies, ook de zogenaamde vreedzame explosies. De controle zal door een nieuw op te richten CTBT-organisatie worden uitgevoerd, die zal bestaan uit een Uitvoerende Raad, Technisch Secretariaat en een Conferentie van de lidstaten. De Conferentie beslist over alle zaken die met het verdrag te maken hebben, zoals bijvoorbeeld of een land voldoet aan de verdragsverplichtingen en het benoemen van de Uitvoerende Raad. Deze zal bestaan uit de vertegenwoordigers van 51 landen die weer voortkomen uit 6 geografische regio's  en is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken, waarover verantwoording aan de Conferentie wordt afgelegd. Het Technisch Secretariaat zal de Raad bijstaan. Dit orgaan, dat verantwoording aflegt aan de andere twee organen, controleert de werkelijke naleving van het verdrag.
Het verificatie-regime bestaat uit het International Monitoring System (IMS), een consultatie- en ophelderingsprocedure, inspecties ter plaatse en vertrouwenwekkende maatregelen. Het IMS zal gaan bestaan uit 300 controle (monitoring) punten waar seismologische , lucht en geluid, hydro-acoustische trillingen en radioactiviteit metingen worden verricht. Alle gegevens gaan naar het International Data Center, een onderdeel van het Technisch Secretariaat, waar men de gegevens analyseert. Hierna zal een korte lijst opgesteld worden van meetresultaten die naar de Raad gaat. Deze moet beslissen of verder onderzoek gedaan moet worden naar de meetresultaten. Deze meetgegevens kunnen worden aangevuld met gegevens die een lidstaat met eigen middelen heeft gevonden. In de loop der tijd zal nog precies bepaald moeten worden wat hier wel en niet onder valt.
Als een land aan de hand van deze gegevens een ander land verdenkt het verdrag niet na te leven, dan kan verder onderzoek verzocht worden. Vervolgens start dan de consultatie en ophelderingsprocedure. Na uitleg van het verdachte land kan nog besloten worden om inspecties ter plaatse te houden, waarvoor strenge voorwaarden gelden.
Deze inspecties moeten aan strenge voorwaarden voldoen. Naast een goedkeuring met een 2/3 meerderheid in de Uitvoerende Raad, geldt ook een tijdlimiet. Dit omdat de te meten stoffen anders verdwenen zijn. Verder mogen ze de activiteiten van een land niet te veel belemmeren en moet voorkomen worden dat geheimen ontdekt worden die niet relevant zijn voor de reikwijdte van het verdrag. De inspecties verlopen via een bepaalde volgorde, waarbij de meest vergaande methodes van inspectie, zoals grondboring en overvlucht, tot de laatst mogelijke methodes behoren. Voor elke volgende verdergaande methode moet eerst toestemming worden gegeven.
Als blijkt dat een land het verdrag werkelijk overtreden heeft dan zal de kwestie doorgespeeld worden naar de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, die dan sancties kan treffen. Als blijkt dat het verzoek voor inspecties ongegrond was dan kunnen sancties opgelegd worden aan de aanvrager.
Als laatste onderdeel van het verificatie-regime zijn de vertrouwenwekkende maatregelen die genomen dienen te worden. Gedacht kan worden aan het uitnodigen van waarne-mers om zo van te voren te laten zien dat niets plaatsvindt dat in strijd is met het verdrag of aankondigen van activiteiten die anders verkeerd geïnterpreteerd kunnen worden.

Het CTBT wordt door veel landen die nooit van plan waren om kernproeven te houden getekend omdat er een internationale norm vanuit gaat. Tevens hebben de kernwapens zich nogmaals vastgelegd om te streven naar volledige ontwapening. Het zal voor hen in de toekomst steeds moeilijker worden om zich hier nog langer aan te kunnen onttrekken.  Hetzelfde geldt voor de belofte voor een vorm van technologische kennis overdracht tussen de deelnemende landen. Het zijn vooral de ontwikkelingslanden die denken hiervan te kunnen profiteren. Door de strenge voorwaarden voor inspecties zullen veel landen hier niet veel last van hebben. Voor de ontwikkelingslanden is het aantrekkelijk dat in de nieuwe organisatie niet makkelijk een overheersende rol kan aannemen.
 

terug